Bulgarija

Repubblika tal-Bulgarija
Република България
Repubblika tal-Bulgarija Република България
	Innu nazzjonali: Unity makes strength (Ingli?) ; Unità tag?mel il-Qawwa;
	Po?izzjoni tal-Bulgarija (a?dar skur) ; – fil-kontinent Ewropew (a?dar ?ar u a?dar skur) ; – fl-Unjoni Ewropea (a?dar ?ar)
Belt kapitali; (u l-ikbar belt)	Sofija; 42°41′N 26°19′E / 42.683°N 26.317°E 百度　　1月11日，中国气象局离退休干部春节联欢会在气象会堂举行，中国气象局老领导及离退休干部职工欢聚一堂，共迎新春佳节。
Lingwi uffi?jali	Bulgaru
Gruppi etni?i	Bulgari
Gvern	Unitarja Parlamentari Repubblika
Indipendenza
S?ubija fl-UE	1 ta' Jannar, 2007
Erja
Popolazzjoni
PGD (PSX)	stima tal-2012
PGD (nominali)	stima tal-2012
I?U (2011)	▲ 0.771 (g?oli) (55)
Valuta	Lev (BGN)
?ona tal-?in	EET (UTC+2)
Kodi?i telefoniku	359
TLD tal-internet	.bg

Il-Bulgarija (Bulgaru: България, IPA: [b???ɡarij?]), uffi?jalment ir-Repubblika tal-Bulgarija, huwa pajji? li jinsab fl-Ewropa tax-Xlokk. Dan huwa mdawwar bir-Rumanija fit-Tramuntana, is-Serbja u l-Ma?edonja ta' Fuq fil-Punent, il-Gre?ja u t-Turkija fin-Nofsinhar u l-Ba?ar l-Iswed fil-Lvant. B'territorju ta' 110,994 kilometru kwadru (42,855 mi kw), il-Bulgarija hija l-14-il l-akbar pajji? fl-Ewropa. Il-qag?da tag?ha jag?milha salib it-toroq storiku g?a?-?iviltajiet differenti u g?alhekk insibu hemm xi xog?ol tal-metall, o??etti reli?ju?i u kulturali mill-aktar bikrija fid-dinja

Wa?da mill-ewwel so?jetajiet fl-artijiet tal-Bulgarija tal-lum kienet il-kultura Karanovo (6,500 QK). Fis-6 sat-3 seklu QK, ir-re?jun kien kamp ta' battalja g?at-Tra?i, Persjani, ?elti u Ma?edonjani tal-qedem; L-istabbiltà waslet meta l-Imperu Ruman reba? ir-re?jun fis-sena 45 AD Wara li l-istat Ruman maqsum, re?g?u bdew l-inva?jonijiet tribali fir-re?jun. Madwar is-6 seklu, dawn it-territorji ?ew ikkolonizzati mill-ewwel Slavi. Il-Bulgari, immexxija minn Asparuh, attakkaw mill-artijiet tal-Bulgarija l-Kbira l-Qadima u invadew il-Balkani b'mod permanenti lejn l-a??ar tas-seklu 7. Huma stabbilixxew l-Ewwel Imperu Bulgaru, rikonoxxut b'reb?a permezz ta' trattat fis-sena 681 AD mill-Imperu Bi?antin. Huwa ddomina l-bi??a l-kbira tal-Balkani u influwenza b'mod sinifikanti l-kulturi Slavi billi ?viluppa l-iskrittura ?irillika. L-Ewwel Imperu Bulgaru dam sal-bidu tas-seklu 11, meta l-imperatur Bi?antin Ba?ilju II reba? u ?armah. Rewwixta Bulgara ta' su??ess fl-1185 stabbilixxiet it-Tieni Imperu Bulgaru, li la?aq il-qu??ata tieg?u ta?t ir-renju ta' Ivan Asen II (1218-1241). Wara bosta gwerer ?orox u ?lied fewdali, l-imperu ddi?integra u fl-1396 waqa’ ta?t il-?akma Ottomana g?al kwa?i ?ames sekli.

Il-Gwerra Russo-Torka tal-1877-78 wasslet g?all-formazzjoni tat-tielet u l-istat attwali Bulgaru, li ddikjara l-indipendenza mill-Imperu Ottoman fl-1908. ?afna Bulgari etni?i t?allew barra mill-fruntieri tan-nazzjon il-?did, li qajjem sentimenti irredentisti li wasslu g?al diversi kunflitti mal-?irien tag?ha u alleanzi mal-?ermanja fi?-?ew? gwerer dinjija. Fl-1946, il-Bulgarija da?let ta?t il-Blokk tal-Lvant immexxi mis-Sovjetika u saret stat so?jalista. Il-Partit Komunista fil-gvern ?eda l-monopolju tieg?u fuq il-poter wara r-rivoluzzjonijiet tal-1989 u ppermetta elezzjonijiet multipartiti. Il-Bulgarija aktar tard saret demokrazija u ekonomija tas-suq. Minn meta adottat kostituzzjoni demokratika fl-1991, il-Bulgarija kienet repubblika parlamentari unitarja mag?mula minn 28 provin?ja, bi grad g?oli ta' ?entralizzazzjoni politika, amministrattiva u ekonomika.

Il-Bulgarija g?andha ekonomija bi d?ul g?oli. L-ekonomija tas-suq tag?ha hija parti mis-Suq Uniku Ewropew u hija bba?ata prin?ipalment fuq is-servizzi, segwita mill-industrija (spe?jalment il-bini tal-magni u t-t?affir fil-minjieri) u l-agrikoltura. Il-pajji? jiffa??ja kri?i demografika; il-popolazzjoni tag?ha la?qet il-qu??ata ta' 9 miljuni fl-1989 u minn dakinhar naqset g?al inqas minn 6.4 miljuni fl-2024. Il-Bulgarija hija membru tal-Unjoni Ewropea, ta?-?ona Schengen, tan-NATO u tal-Kunsill tal-Ewropa. Huwa wkoll membru fundatur tal-OSKE u kellu si??u fil-Kunsill tas-Sigurtà tan-Nazzjonijiet Uniti tliet darbiet.

Etimolo?ija

L-isem Bulgarija huwa derivat mill-Bulgari, tribù ta' ori?ini Torka li waqqaf l-Ewwel Imperu Bulgaru. Ismu mhux mifhum bis-s?i? u huwa diffi?li li ji?i rintra??at lura g?al qabel is-seklu 4 wara Kristu, i?da possibbilment derivat mill-kelma Proto-Torka bul?ha ("?awwad", "?awwad", "?awwad") u d-derivattiv tag?ha bulgak ("ribelljoni", "di?ordni"). It-tifsira tista' ti?i esti?a aktar g?al "riwwixta", "in?ita" jew "tipprodu?i stat ta' di?ordni", u g?alhekk, fid-derivattiv, "disruptors". Gruppi tribali fl-Asja ta' ?ewwa b'ismijiet fonolo?ikament qrib kienu spiss deskritti f'termini simili, b?all-Buluoji, komponent tal-gruppi "?ames Barbarians", li matul is-seklu 4 kienu murija b?ala: "razza m?allta" u "dawk li j?ibu l-problemi."

Storja

Preistorja u Antikità

Fdalijiet ta' Neanderthal li jmorru lura g?al madwar 150,000 sena ilu, jew il-Paleolitiku Nofsani, huma w?ud mill-ewwel tra??i ta' attività umana fuq l-artijiet tal-Bulgarija moderna. Il-fdalijiet tal-Homo sapiens li nstabu hemm huma datati ?. 47,000?sena BP. Dan ir-ri?ultat jirrappre?enta l-ewwel wasla tal-bnedmin moderni fl-Ewropa. Il-kultura Karanovo ?ar?et c. ?6,500 QK u kienet wa?da minn diversi so?jetajiet Neoliti?i fir-re?jun li prosperaw permezz tal-agrikoltura. Il-kultura ta' nVarna ta' l-Età tar-Ram (il-5 millennju QK) hija kkreditata bl-invenzjoni tal-metallur?ija tad-deheb. It-te?or asso?jat tan-Nekropoli ta' Varna fih l-eqdem ?ojjellerija tad-deheb fid-dinja b’età approssimattiva ta' aktar minn 6,000 sena. It-te?or kien siewi fil-fehim tal-?erarkija so?jali u l-istratifikazzjoni fis-so?jetajiet Ewropej tal-bidu.

It-Tra?i, wie?ed mit-tliet gruppi antenati primarji tal-Bulgari moderni, dehru fil-Peni?ola Balkani xi ?mien qabel is-seklu 12 QK. It-Tra?i e??ellaw fil-metallur?ija u taw lill-Griegi l-kulti Orfei u Dijonisjani, i?da baqg?u tribali u ming?ajr stat. L-Imperu Persjan Akemenidi reba? partijiet tal-Bulgarija ta' llum (partikolarment il-Bulgarija tal-Lvant) fis-6 seklu QK u ?amm kontroll fuq ir-re?jun sa 479 QK. L-inva?joni saret katalist g?all-g?aqda Thracian, u ?afna mit-tribujiet tag?ha ng?aqdu ta?t ir-Re Teres biex jiffurmaw ir-renju Odrysian fis-snin 470 QK. ?ie mdg?ajjef u vassalizzat minn Filippu II tal-Ma?edonja fl-341 QK, attakkat mi?-?elti fit-3 seklu, u fl-a??ar saret provin?ja tal-Imperu Ruman fis-sena 45 AD. c.

Fl-a??ar tas-seklu 1 AD, il-?akma Rumana ?iet stabbilita fil-Peni?ola Balkani kollha u l-Kristjane?mu beda jinfirex fir-re?jun madwar ir-4 seklu. Il-Bibbja Gotika, l-ewwel ktieb bil-lingwa ?ermani?a, in?oloq mill-isqof Gotiku Ulfilas f'dik li llum hija t-tramuntana tal-Bulgarija madwar is-sena 381. Ir-re?jun da?al ta?t il-kontroll Bi?antin wara l-waqg?a ta' Ruma fl-476. Il-Bi?antini kienu involuti fi gwerra fit-tul. kontra l-Persja u ma setg?ux jiddefendu t-territorji Balkani tag?hom minn rejds barbari. Dan ippermetta lis-Slavi jid?lu fil-Peni?ola Balkani b?ala marauders, prin?ipalment minn ?ona bejn ix-Xmara Danubju u l-Muntanji Balkani mag?rufa b?ala Moesia. Gradwalment, l-intern tal-peni?ola sar pajji? tas-Slavi tan-Nofsinhar, li g?exu ta?t demokrazija. L-Islavi assimilaw it-Tra?i parzjalment Hellenized, Romanized u Gothicized fi?-?oni rurali.

L-Ewwel Imperu Bulgaru

Ftit wara r-rejd Slavi, Moesia ?iet invadiet g?al darb'o?ra, din id-darba mill-Bulgari ta?t Khan Asparukh. Il-horde tag?hom kien fdal tal-Bulgarija l-Kbira l-Qadima, konfederazzjoni tribali estinta li tinsab fit-tramuntana tal-Ba?ar l-Iswed f’dik li llum hija l-Ukrajna u r-re?jun ta' Kuban. Asparukh attakka t-territorji Bi?antini fil-Moesia u reba? it-tribujiet Slavi hemmhekk fis-sena 680. ?ie ffirmat trattat ta' pa?i mal-Imperu Bi?antin fis-sena 681, li mmarka t-twaqqif tal-Ewwel Imperu Bulgaru. Il-minoranza Bulgara ffurmat kasta governattiva mag?quda mill-qrib.

Il-?akkiema li la?qu warajh sa??ew l-istat Bulgaru matul it-8 u d-9 sekli. Krum introdu?a kodi?i bil-miktub ta 'li?ijiet u waqqaf rejd Bi?antin kbir fil-Battalja ta' Pliska, li fiha l-imperatur Bi?antin Nikephoros I inqatel Boris I aboliti pagani?mu favur il-Kristjane?mu Ortodoss tal-Lvant fl-864. Il-konver?joni kienet segwita minn rikonoxximent Bi?antin. tal-knisja Bulgara u l-adozzjoni tal-alfabett ?irilliku, ?viluppat fil-kapitali Preslav. Il-lingwa, ir-reli?jon u l-kitba komuni sa??ew l-awtorità ?entrali u gradwalment g?aqqdu lis-Slavi u l-Bulgari f'poplu mag?qud li jitkellem lingwa Slava wa?da. Età tad-deheb bdiet matul il-?akma ta '34 sena ta' Simeon il-Kbir, li ssorvelja l-akbar espansjoni territorjali tal-istat.

Wara l-mewt ta Simeon, il-Bulgarija ddg?ajjef bil-gwerer mal-Magyars u Pechenegs u t-tixrid tal-ere?ija Bogomil. Preslav ttie?ed mill-armata Bi?antina fl-971 wara inva?jonijiet konsekuttivi Rus u Bi?antini. L-imperu rkupra fil-qosor mill-attakki ta?t Samwel, i?da dan intemm meta l-imperatur Bi?antin Basile II g?eleb lill-armata Bulgara f'Klyuch fl-1014. Samwel miet ftit wara l-battalja, u sal-1018 il-Bi?antini kienu reb?u l-Ewwel Imperu Bulgaru. Wara l-konkwista, Ba?ilju II evita r-ribelli billi ppreserva l-?akma tan-nobbli lokali, integrahom fil-burokrazija u l-aristokrazija Bi?antini, u ?eles lill-artijiet tag?hom mill-obbligu li j?allsu t-taxxi fid-deheb, u minflok ?alla t-taxxa in natura. Il-Patrijarkat Bulgaru kien ridott g?al ar?isqof, i?da ?amm l-istatus awto?efal u djo?esijiet tieg?u.

It-Tieni Imperu Bulgaru

Il-politiki interni Bi?antini nbidlu wara l-mewt ta' Basile u faqqg?et sensiela ta' ribelljonijiet falluti, l-akbar minnhom kienet immexxija minn Peter Delyan. L-awtorità tal-imperu naqset wara telfa militari katastrofika f'Manzikert kontra s-Seljuks li jinvadu, u kompliet tfixkel mill-Kru?jati. Dan impedixxa tentattivi Bi?antini ta' Ellenizzazzjoni u ?oloq art fertili g?al aktar rewwixti. Fl-1185, in-nobbli tad-dinastija Asen, Ivan Asen I u Pietru IV, organizzaw rewwixta kbira u rnexxielhom jistabbilixxu mill-?did l-istat Bulgaru. Ivan Asen u Peter po??ew il-pedamenti tat-Tieni Imperu Bulgaru bil-kapitali tieg?u f'Tarnovo.

Kaloyan, it-tielet mill-monarki Asen, estenda l-?akma tieg?u g?al Belgrad u Ohrid. Huwa g?araf is-supremazija spiritwali tal-papa u r?ieva kuruna rjali ming?and legat papali. L-imperu la?aq il-qu??ata tieg?u ta?t Ivan Asen II (1218-1241), meta l-fruntieri tieg?u espandew lejn il-kosta tal-Albanija, is-Serbja u l-Epiru, filwaqt li l-kummer? u l-kultura iffjorixxu. Il-gvern ta' Iván Asen kien ikkaratterizzat ukoll minn tbeg?id minn Ruma fi kwistjonijiet reli?ju?i.

Id-dinastija Asen spi??at fl-1257. Segwew kunflitti interni u attakki incessanti Bi?antini u Ungeri?i, li ppermettew lill-Mongols jistabbilixxu s-sovranità fuq l-istat Bulgaru mdg?ajjef. Fl-1277, ir-rag?aj tal-?nie?er Ivaylo mexxa rewwixta kbira tal-bdiewa li ke??iet lill-Mongoli mill-Bulgarija u g?al qosor g?amluh imperatur. Huwa ?ie mwaqqa’ fl-1280 minn sidien tal-art feudali, li l-kunflitti f’fazzjonijiet tag?hom wasslu biex it-Tieni Imperu Bulgaru jiddi?integra f’dominji ?g?ar seklu 14. Dawn l-istati frammentati—?ew? tsardoms f’Vidin u Tarnovo u d-Despotat ta’ Dobrudzha—saru pri?a fa?li g?al theddida ?dida li ?ejja mix-Xlokk: it-Torok Ottomani.

?akma Ottomana

L-Ottomani kienu impjegati b?ala mer?enarji mill-Bi?antini fl-1340, i?da aktar tard saru inva?uri fihom infushom. Is-Sultan Murad I ?a Adrianopli ming?and il-Bi?antini fl-1362; Sofia waqg?et fl-1382, segwita minn Shumen fl-1388. L-Ottomani temmew il-konkwista tag?hom tal-artijiet Bulgari fl-1393 meta Tarnovo tke??a wara assedju ta' tliet xhur u l-Battalja ta' Nicopolis li ?abet mag?ha l-waqg?a tat-Tsardom ta' Vidin fl-1396. Sozopol kienet l-a??ar qag?da Bulgara li waqg?et, fl-1453. In-nobbli Bulgara ?iet eliminata sussegwentement u l-bdiewa skjavi minn kaptani Ottomani, filwaqt li ?afna mill-kleru edukat ?arbu lejn pajji?i o?ra.

Il-Bulgari ?ew intaxxati ?afna (inklu? id-Devshirme, jew it-taxxa tad-demm), il-kultura tag?hom ?iet imra??na, u esperjenzaw I?lamizzazzjoni parzjali. L-awtoritajiet Ottomani stabbilixxew komunità amministrattiva reli?ju?a msej?a Rum Millet, li kienet tirregola lill-Insara Ortodossi kollha irrispettivament mill-ori?ini etnika tag?hom. Il-ma??oranza tal-popolazzjoni lokali gradwalment tilfu l-kuxjenza nazzjonali distintiva tag?hom, u identifikaw lilhom infushom biss bil-fidi tag?hom. Il-kleru li baqa' f'xi monasteri i?olati ?amm l-identità etnika tag?hom ?ajja, u ppermetta s-sopravivenza tag?hom f’?oni rurali remoti, u fil-komunità Kattolika militanti fil-majjistral tal-pajji?.

Hekk kif il-qawwa Ottomana bdiet tonqos, l-Awstrija ta’ Habsburg u r-Russja raw lill-Insara Bulgari b?ala alleati potenzjali. L-Awstrija?i l-ewwel appo??aw rewwixta f'Tarnovo fl-1598, imbag?ad it-tieni fl-1686, ir-Rewwixta ta' Chiprovtsi fl-1688, u finalment ir-ribelljoni ta' Karposh fl-1689. L-Imperu Russu afferma ru?u wkoll b?ala protettur tal-Insara fl-artijiet Ottomani bit-Trattat ta' Kü?ük Kayn. fl-1774.

Stat terz Bulgaru

It-Trattat ta' San Stefano ?ie ffirmat fit-3 ta' Marzu 1878 mir-Russja u l-Imperu Ottoman. Kellu jistabbilixxi prin?ipat Bulgaru awtonomu li jinkludi l-Moesia, il-Ma?edonja u t-Tra?ja, bejn wie?ed u ie?or fit-territorji tat-Tieni Imperu Bulgaru, u din il-?urnata issa hija festa pubblika msej?a Jum il-?elsien Nazzjonali. Il-potenzi l-kbar l-o?ra immedjatament irrifjutaw it-trattat, u be?g?u li pajji? daqshekk kbir fil-Balkani jista' jhedded l-interessi tag?hom. ?ie sostitwit bit-Trattat ta' Berlin, iffirmat fit-13 ta' Lulju. Hija pprevediet stat ferm i?g?ar, il-Prin?ipat tal-Bulgarija, li jinkludi biss il-Moesia u r-re?jun ta' Sofia, u li j?alli popolazzjonijiet etni?i Bulgari kbar barra l-pajji? il-?did. Dan ikkontribwixxa b'mod sinifikanti g?all-appro?? militaristiku g?all-affarijiet barranin tal-Bulgarija matul l-ewwel nofs tas-seklu 20.

Il-prin?ipal Bulgaru reba? gwerra kontra s-Serbja u inkorpora t-territorju semi-awtonomu Ottoman ta' Rumelia tal-Lvant fl-1885, u pproklama lilu nnifsu stat indipendenti fil-5 ta' Ottubru, 1908. Fis-snin ta’ wara l-indipendenza, il-Bulgarija saret dejjem aktar militarizzata u ta’ spiss tissejja? “ Il-Prussja tal-Balkani." Kien involut fi tliet kunflitti konsekuttivi bejn l-1912 u l-1918: ?ew? gwerer Balkani u l-Ewwel Gwerra Dinjija. Wara telfa di?astru?a fit-Tieni Gwerra Balkani, il-Bulgarija re?g?et sabet ru?ha ti??ieled fuq in-na?a tat-telliefa b?ala ri?ultat tal-alleanza tag?ha mal-Poteri ?entrali fl-Ewwel Gwerra Dinjija. Minkejja li qasam aktar minn kwart tal-popolazzjoni tieg?u f'armata ta' 1,200,000 bniedem u kiseb diversi reb?iet de?i?ivi f'Doiran u Monastir, il-pajji? kapitula fl-1918. Il-gwerra rri?ultat f'telf territorjali sinifikanti u total ta' 87,500 suldat maqtula. Aktar minn 253,000 refu?jat mit-territorji mitlufa emigraw lejn il-Bulgarija bejn l-1912 u l-1929, u g?amlu pressjoni addizzjonali fuq l-ekonomija nazzjonali di?à m?assra.

Bejn id-19 u d-29 ta' Ottubru, 1925, se?? l-In?ident ta' Petrich, imlaqqam “il-Gwerra tal-Klieb Stray”, li kien kunflitt armat minuri. Il-Gre?ja invadiet il-Bulgarija, wara l-mewt ta' kaptan Grieg u sentinella f'idejn suldati Bulgari. Il-kunflitt ?ie solvut mil-Lega tan-Nazzjonijiet u rri?ulta f'reb?a diplomatika Bulgara. Is-So?jetà ordnat waqfien mill-?lied, l-irtirar tat-truppi Griegi mill-Bulgarija u l-?las ta' 45,000 lira lill-Bulgarija mill-Gre?ja.

Stampa:ASA-3K-7-342-28-Boris III of Bulgaria.jpeg

Tsar Boris III

L-inkwiet politiku li rri?ulta wassal g?at-twaqqif ta' dittatorjat irjali awtoritarju mit-Tsar Boris III (1918-1943). Il-Bulgarija da?let fit-Tieni Gwerra Dinjija fl-1941 b?ala membru tal-Assi, i?da rrifjutat li tipparte?ipa fl-Operazzjoni Barbarossa u salvat il-popolazzjoni Lhudija tag?ha mid-deportazzjoni g?all-kampijiet tal-kon?entrament. Il-mewt f'daqqa ta' Boris III f'nofs l-1943 tefg?et lill-pajji? f'taqlib politiku hekk kif il-gwerra daret kontra l-?ermanja u l-moviment tal-gwerillieri komunista kiseb momentum. Il-gvern ta' Bogdan Filov sussegwentement naqas milli jikseb il-pa?i mal-Alleati. Il-Bulgarija naqset milli tikkonforma mat-talbiet Sovjeti?i biex tke??i l-forzi ?ermani?i mit-territorju tag?ha, li rri?ultat f'dikjarazzjoni ta' gwerra u inva?joni tal-USSR f'Settembru 1944. Il-Front Patrija ddominat mill-Komunisti ?ataf il-poter, po??a He temm il-parte?ipazzjoni tal-Assi u ng?aqad man-na?a Alleata. sakemm spi??at il-gwerra. Il-Bulgarija ftit sofriet ?sarat tal-gwerra u l-Unjoni Sovjetika ma talbitx riparazzjonijiet. I?da l-kisbiet territorjali kollha li saru matul il-gwerra, bl-e??ezzjoni notevoli tan-Nofsinhar tad-Dobrudja, intilfu.

Il-kolp ta' stat tax-xellug tad-9 ta' Settembru, 1944 wassal g?at-tne??ija tal-monarkija u l-e?ekuzzjoni ta' bejn 1,000 u 3,000 dissidenti, kriminali tal-gwerra u membri tal-elite rjali ta' qabel. I?da kien biss fl-1946 li wara referendum ?iet stabbilita repubblika popolari b'partit wie?ed. Waqa' fl-isfera ta' influwenza Sovjetika ta?t it-tmexxija ta' Georgi Dimitrov (1946-1949), li stabbilixxa stat Stalinista ripressiv. ?idiet severi fid-dejn se??ew fl-1960, 1977 u 1980. Bint Zhivkov Lyudmila sa??et il-kburija nazzjonali billi ppromwoviet il-wirt, il-kultura u l-arti Bulgari madwar id-dinja. Quddiem ir-rati tat-twelid li qed jonqsu fost il-ma??oranza etnika Bulgara, il-gvern ta' Zhivkov fl-1984 ?ieg?el lill-minoranza etnika Torka tadotta ismijiet Slavi f'tentattiv biex i?assar l-identità tag?hom u jassimilahom. Dawn il-politiki wasslu g?all-emigrazzjoni ta' madwar 300,000 Tork etniku lejn it-Turkija.

Il-Partit Komunista kien im?ieg?el i?edi l-monopolju politiku tieg?u fl-10 ta' Novembru, 1989 ta?t l-influwenza tar-Rivoluzzjonijiet tal-1989 Zhivkov irri?enja u l-Bulgarija bdiet tran?izzjoni g?al demokrazija parlamentari. L-ewwel elezzjonijiet ?ielsa f'?unju 1990 intreb?u mill-Partit Komunista, li issa jissejja? Partit So?jalista Bulgaru. F'Lulju 1991, ?iet adottata kostituzzjoni ?dida li pprovdiet g?al president elett relattivament dg?ajjef u prim ministru responsabbli lejn il-le?i?latura. Is-sistema l-?dida inizjalment naqset milli ttejjeb l-istandards tal-g?ajxien jew to?loq tkabbir ekonomiku: il-kwalità medja tal-?ajja u l-prestazzjoni ekonomika baqg?u aktar baxxi milli ta?t il-komuni?mu sa l-2000s Wara l-2001, il-kundizzjonijiet ekonomi?i, politi?i u ?eopoliti?i tjiebu ?afna, u l-Bulgarija kisbet livell g?oli L-istatus tal-I?vilupp tal-Bniedem fl-2003. Sar membru tan-NATO fl-2004 u pparte?ipa fil-Gwerra tal-Afganistan. Wara bosta snin ta' riformi, ing?aqad mal-Unjoni Ewropea u mas-suq uniku fl-2007, minkejja t-t?assib tal-UE dwar il-korruzzjoni tal-gvern. Il-Bulgarija ospitat il-Presidenza tal-Kunsill tal-Unjoni Ewropea tal-2018 fil-Palazz Nazzjonali tal-Kultura f'Sofia.

?eografija

Il-Bulgarija huwa pajji? ta' daqs medju li jinsab fix-Xlokk tal-Ewropa, fil-lvant tal-Balkani. It-territorju tieg?u jkopri erja ta' 110,994 kilometru kwadru (42,855 sq mi), filwaqt li l-fruntieri tal-art tag?ha mal-?ames pajji?i ?irien tag?ha g?andhom tul totali ta' 1,808 kilometri (1,123 mi), u l-kosta tag?ha g?andha tul ta' 354 kilometru (220 mi). ). Il-koordinati ?eografi?i tal-Bulgarija huma 43° N 25° E. L-aktar karatteristi?i topografi?i notevoli tal-pajji? huma l-Pjanura tad-Danubju, il-Muntanji Balkani, il-Pjanura Tra?ja, u l-Massif ta' Rila-Rhodope. It-tarf tan-nofsinhar tal-Pjanura tad-Danubju jin?el 'il fuq fl-g?oljiet tal-Balkani, filwaqt li d-Danubju jiddefinixxi l-fruntiera mar-Rumanija. Il-Pjanura Tra?ja hija bejn wie?ed u ie?or trijangolari, tibda fix-Xlokk ta' Sofia u titwessa’ hekk kif til?aq il-kosta tal-Ba?ar l-Iswed.

Il-Muntanji Balkani jg?addu lateralment mi?-?entru tal-pajji? mill-punent g?al-lvant. Il-Lbi? muntanju? g?andu ?ew? firxiet distinti tat-tip alpin: Rila u Pirin, li jmiss mal-Muntanji Rhodope aktar baxxi i?da aktar estensivi lejn il-lvant, u diversi muntanji ta' altitudni medja fil-punent, fil-majjistral u fin-nofsinhar, b?al Vitosha, Osogovo u Belasitsa. Musala, f'2,925 metru (9,596 pied), huwa l-og?la punt kemm fil-Bulgarija kif ukoll fil-Balkani. Il-kosta tal-Ba?ar l-Iswed hija l-iktar punt baxx fil-pajji?. Il-pjanuri jokkupaw madwar terz tat-territorju, filwaqt li l-plateaux u l-g?oljiet jokkupaw 41%. ?afna xmajjar huma qosra u g?andhom livelli baxxi tal-ilma. L-itwal xmara li tinsab biss fit-territorju Bulgaru, l-Iskar, g?andha tul ta' 368 kilometru (229 mi). L-Istruma u l-Maritsa huma ?ew? xmajjar importanti fin-nofsinhar.

Mountajna

Mountajna Pirin (Пирин)
Vihren Pic
Mountajna Vitosha (Витоша)
Mountajna Vitosha (Витоша)

Idrografija

Xmajjar

Ni?ava (Nishava, Нишава) Xmara
Estrimon/Estrimón Xmara

Fruntieri

Total tal-fruntieri tal-Bulgarija: 1,806 km, pajji?i tal-fruntiera (5): il-Gre?ja 472 km; il-Ma?edonja 162 km; Rumanija 605 km; Serbja 344 km; Turkija 223 km.

Klima

Il-Bulgarija g?andha klima varjata u li qed tinbidel, li tirri?ulta mill-po?izzjoni tag?ha fil-punt ta' laqg?a tal-mases tal-arja Mediterranja, o?eani?i u kontinentali flimkien mal-effett ta' barriera tal-muntanji tag?ha. Il-Bulgarija tat-Tramuntana hija b?ala medja 1 °C (1.8 °F) aktar kes?in u tirre?istra 200 millimetru (7.9 in) aktar pre?ipitazzjoni minn re?juni fin-Nofsinhar tal-Balkani. L-amplitudnijiet tat-temperatura jvarjaw b'mod sinifikanti f'?oni differenti. L-inqas temperatura rre?istrata hija -38.3 °C (-36.9 °F), filwaqt li l-og?la hija 45.2 °C (113.4 °F). Pre?ipitazzjoni medja ta' madwar 630 millimetru (24.8 in) fis-sena, li tvarja minn 500 millimetru (19.7 in) fid-Dobrudja g?al aktar minn 2,500 millimetru (98.4 in) fil-muntanji. Mases ta' arja kontinentali j?ibu ammonti sinifikanti ta' borra matul ix-xitwa.

Meta wie?ed iqis i?-?ona relattivament ?g?ira tag?ha, il-Bulgarija g?andha klima varjabbli u kumplessa. Il-pajji? jokkupa l-aktar parti tan-nofsinhar ta?-?ona tal-klima kontinentali, b'?oni ?g?ar fin-nofsinhar li jaqg?u fi?-?ona tal-klima Mediterranja. I?-?ona kontinentali hija predominanti, min?abba li mases ta' arja kontinentali fa?ilment jid?lu fil-Pjanura Danubjana ming?ajr ostakli. L-influwenza kontinentali, aktar b'sa??itha matul ix-xitwa, tipprodu?i borra abbundanti; L-influwenza Mediterranja ti?died matul it-tieni nofs tas-sajf u tipprodu?i klima s?una u niexfa. Il-Bulgarija hija suddivi?a f'?ames ?oni klimati?i: ?ona kontinentali (pjanura tad-Danubian, pre-Balkani u l-widien ta' fuq tar-re?jun ?eomorfolo?iku tran?itorju); ?ona ta’ tran?izzjoni (pjanura ta' fuq tat-Tra?ja, il-bi??a l-kbira tal-widien ta' Struma u Mesta, il-widien sub-Balkani t’isfel); ?ona kontinentali-Mediterranja (i?-?oni l-aktar fin-nofsinhar tal-widien Struma u Mesta, il-muntanji Rhodope tal-Lvant, Sakar u Strandzha); ?ona tal-Ba?ar l-Iswed tul il-kosta b'tul medju ta' 30-40 km ?ewwa l-pajji?; u ?ona alpina fil-muntanji 'l fuq minn 1000 m altitudni (Muntanji Balkani ?entrali, Rila, Pirin, Vitosha, Muntanji Rhodope tal-Punent, e??.).

Bijodiversità u konservazzjoni

Belogradchik Rocks huma fost il-?afna ?oni protetti fil-Bulgarija

L-interazzjoni tal-kundizzjonijiet klimati?i, idrolo?i?i, ?eolo?i?i u topografi?i pprodu?iet varjetà relattivament wiesg?a ta' spe?i ta' pjanti u annimali. Il-bijodiversità tal-Bulgarija, wa?da mill-aktar sinjuri fl-Ewropa, hija ppreservata fi tliet parks nazzjonali, 11-il park naturali, 10 ri?ervi tal-bijosfera u 565 ?ona protetta. Tlieta u disg?in mill-233 spe?i ta' mammiferi fl-Ewropa jinsabu fil-Bulgarija, flimkien ma' 49% ta' spe?i ta' farfett u 30% ta' spe?i ta' pjanti vaskulari. B'mod ?enerali, 41,493 spe?i ta' pjanti u annimali huma pre?enti. Mammiferi akbar b’popolazzjonijiet imdaqqsa jinkludu ?riev (106,323 individwu), ?ingjal (88,948), golden jackals (47,293), u volpijiet ?omor (32,326). Il-perni?i jg?oddu madwar 328,000 individwu, li jag?mluhom l-aktar g?asfur tal-ka??a mifrux. Terz tal-g?asafar kollha tat-tg?ammir tal-Bulgarija jistg?u jinstabu fil-Park Nazzjonali ta' Rila, li jospita wkoll spe?i tal-Artiku u alpini f'altitudni g?olja. Il-flora tinkludi aktar minn 3,800 spe?i ta' pjanti vaskulari, li minnhom 170 huma endemi?i u 150 huma kkunsidrati fil-periklu. Lista ta 'kontroll tal-akbar faqqieg? fil-Bulgarija mill-Istitut tal-Botanika tidentifika aktar minn 1,500 spe?i. Aktar minn 35% tal-wi?? tad-dinja huwa miksi bil-foresti.

Fl-1998, il-gvern Bulgaru adotta l-Istrate?ija Nazzjonali g?all-Konservazzjoni tad-Diversità Bijolo?ika, programm komprensiv li jfittex il-preservazzjoni tal-ekosistemi lokali, il-protezzjoni ta' spe?i fil-periklu u l-konservazzjoni tar-ri?orsi ?eneti?i. Il-Bulgarija g?andha w?ud mill-akbar ?oni Natura 2000 fl-Ewropa, li jkopru 33.8% tat-territorju tag?ha. La?qet ukoll l-g?an tag?ha tal-Protokoll ta' Kjoto li tnaqqas l-emissjonijiet tad-dijossidu tal-karbonju bi 30 % bejn l-1990 u l-2009.

Il-Bulgarija tikklassifika fit-30 post fl-Indi?i tal-Prestazzjoni Ambjentali tal-2018, i?da g?andha punte?? baxx g?all-kwalità tal-arja. Il-livelli tal-partikuli huma l-og?la fl-Ewropa, spe?jalment fi?-?oni urbani affettwati mit-traffiku tal-karozzi u l-impjanti tal-ener?ija li ja?dmu bil-fa?am. Wa?da minnhom, l-impjant tal-ener?ija tal-linjite Maritsa Iztok-2, qed tikkaw?a l-akbar ?sara lis-sa??a u lill-ambjent fl-Unjoni Ewropea. L-u?u tal-pesti?idi fl-agrikoltura u sistemi skaduti tad-drena?? industrijali jipprodu?u tni??is estensiv tal-?amrija u l-ilma. Il-kwalità tal-ilma bdiet titjieb fl-1998 u ?ammet xejra ta' titjib moderat. Aktar minn 75% tax-xmajjar tal-wi?? jil?qu l-istandards Ewropej g?al kwalità tajba.

Gvern u Politika

Il-Bulgarija hija demokrazija parlamentari li fiha l-prim ministru huwa l-kap tal-gvern u l-aktar uffi??ju e?ekuttiv b'sa??tu. Is-sistema politika g?andha tliet poteri: le?i?lattiv, e?ekuttiv u ?udizzjarju, b’vot universali g?a?-?ittadini ta' aktar minn 18-il sena. Il-Kostituzzjoni tipprovdi wkoll g?al possibbiltajiet ta' demokrazija diretta, ji?ifieri petizzjonijiet nazzjonali u referenda. L-elezzjonijiet huma ssorveljati minn Kummissjoni Elettorali ?entrali indipendenti li tinkludi membri tal-partiti politi?i ewlenin kollha. Il-partiti jridu jirre?istraw mal-kummissjoni qabel jipparte?ipaw f'elezzjoni nazzjonali. Tipikament, il-prim ministru elett ikun il-kap tal-partit li jir?ievi l-aktar voti fl-elezzjonijiet parlamentari, g?alkemm dan mhux dejjem ikun il-ka?.

B'differenza mill-prim ministru, is-setg?a interna tal-president hija aktar limitata. Il-president elett direttament ja?ixxi b?ala kap tal-istat u kmandant in-kap tal-forzi armati, u g?andu l-awtorità li jirritorna abbozz g?al aktar dibattitu, g?alkemm il-parlament jista' jeg?leb veto presidenzjali b'vot ta' ma??oranza sempli?i. Il-partiti politi?i jiltaqg?u fl-Assemblea Nazzjonali, korp ta' 240 deputat eletti g?al perjodu ta' erba' snin b'vot popolari dirett. L-Assemblea Nazzjonali g?andha s-setg?a li tippromulga li?ijiet, tapprova l-ba?it, tiskeda l-elezzjonijiet presidenzjali, tag??el u tke??i lill-prim ministru u ministri o?ra, tiddikjara gwerra, t?addem truppi barra l-pajji?, u tirratifika trattati u ftehimiet internazzjonali.

Is-sistema politika

Il-Bulgarija hija repubblika parlamentari. Il-kap tal-gvern - il-Prim Ministru - g?andu l-aktar po?izzjoni b’sa??itha tas-setg?a e?ekuttiva. Il-kap tal-istat - il-President - primarjament g?andu setg?at rappre?entattivi kif ukoll setg?at limitati tal-veto. Il-Bulgarija hija stat unitarju bi struttura ?entralizzata. Tikkonsisti minn 27 provin?ja u provin?ja kapitali metropolitana (Sofija-Grad). Il-gvernaturi re?jonali huma ma?tura mill-gvern.^[1]

Sistema legali

Il-Bulgarija g?andha sistema legali tal-li?i ?ivili. Il-?udikatura hija sorveljata mill-Ministeru tal-?ustizzja. Il-Qorti Amministrattiva Suprema u l-Qorti Suprema tal-Kassazzjoni huma l-og?la qrati tal-appell u jissorveljaw l-applikazzjoni tal-li?ijiet fil-qrati subordinati. Il-Kunsill ?udizzjarju Suprem jamministra s-sistema u ja?tar im?allfin. Is-sistema legali hija meqjusa mill-osservaturi nazzjonali u internazzjonali b?ala wa?da mill-aktar ineffi?jenti fl-Ewropa min?abba nuqqas ?enerali ta' trasparenza u korruzzjoni. L-infurzar tal-li?i jitwettaq minn organizzazzjonijiet prin?ipalment subordinati g?all-Ministeru tal-Intern. Id-Direttorat ?enerali tal-Pulizija Nazzjonali (GDNP) ji??ieled il-kriminalità b'mod ?enerali u j?omm l-ordni pubbliku. Il-GDNP g?andu 26,578 uffi?jal tal-pulizija fit-taqsimiet lokali u nazzjonali tieg?u. ?afna mill-ka?ijiet kriminali huma relatati mat-trasport, segwiti minn serq u reati relatati mad-droga; Ir-rati ta' omi?idju huma baxxi. Il-Ministeru tal-Intern imexxi wkoll is-Servizz tal-Pulizija tal-Fruntiera u l-?endarmerija Nazzjonali, ferg?a spe?jalizzata f'attivitajiet ta' kontra t-terrori?mu, ?estjoni ta' kri?i u kontroll tal-irvellijiet. Il-kontro-intelli?enza u s-sigurtà nazzjonali huma r-responsabbiltà tal-A?enzija tas-Sigurtà Nazzjonali tal-Istat.

Il-Bulgarija fl-UE

Hemm 17-il membru fil-Parlament Ewropew mill-Bulgarija. ^[1]

Fil-Kunsill tal-UE, il-ministri nazzjonali jiltaqg?u b'mod regolari biex jadottaw il-li?ijiet tal-UE u jikkoordinaw il-politiki. Il-laqg?at tal-Kunsill jattendu g?alihom regolarment rappre?entanti tal-gvern Bulgaru, skont il-qasam tal-politika li jkun qed ji?i indirizzat.^[1]

Il-Kunsill tal-UE m’g?andux persuna wa?da permanenti b?ala President (b?al pere?empju, il-Kummissjoni jew il-Parlament). Minflok, ix-xog?ol jitmexxa mill-pajji? li jkollu l-Presidenza tal-Kunsill, li jinbidel kull sitt xhur. Matul dawn is-sitt xhur, il-ministri mill-gvern ta’ dak il-pajji? jippresiedu u jg?inu jiddeterminaw l-a?enda tal-laqg?at tal-Kunsill f’kull qasam ta’ politika, u jiffa?ilitaw id-djalogu ma' istituzzjonijiet o?ra tal-UE. Dati tal-Presidenza Bulgari:Jan-?un 2018^[1]

Il-Kummissarju nominat mill-Bulgarija g?all-Kummissjoni Ewropea hi Mariya Gabriel, li hi responsabbli g?all-Innovazzjoni, ir-Ri?erka, il-Kultura, l-Edukazzjoni u ?-?g?a?ag?.^[1]

Il-Kummissjoni hija rrappre?entata f’kull pajji? tal-UE minn uffi??ju lokali, imsejja? “rappre?entanza”.^[1]

Il-Bulgarija g?andha 12-il rappre?entant fil-Kumitat Ekonomiku u So?jali Ewropew. Dan il-korp konsultattiv – li jirrappre?enta lil dawk li j?addmu, il-?addiema u gruppi o?ra ta’ interess – huwa kkonsultat dwar il-li?ijiet proposti, biex ikun hemm idea a?jar tal-bidliet possibbli tas-sitwazzjonijiet so?jali u tax-xog?ol fil-pajji?i membri.^[1]

Il-Bulgarija g?andha 12-il rappre?entant fil-Kumitat Ewropew tar-Re?juni, l-assemblea tal-UE tar-rappre?entanti re?jonali u lokali. Dan il-korp konsultattiv ji?i kkonsultat dwar il-li?ijiet proposti, biex ji?gura li dawn il-li?ijiet iqisu l-perspettiva minn kull re?jun tal-UE.^[1]

Il-Bulgarija tikkomunika wkoll mal-istituzzjonijiet tal-UE permezz tar-rappre?entanza permanenti tag?ha fi Brussell. B?ala l-“ambaxxata g?all-UE” tal-Bulgarija, il-kompitu ewlieni tag?ha hu li ti?gura li l-interessi u l-politiki tal-pajji? huma segwiti b’mod effettiv kemm jista’ jkun fl-UE.^[1]

L-ammont li j?allas kull pajji? tal-UE fil-ba?it tal-UE huwa kkalkulat b’mod ?ust, skont il-mezzi. Aktar ma tkun kbira l-ekonomija tal-pajji?, aktar i?allas – u vi?i versa. L-g?an tal-ba?it tal-UE mhuwiex li jipprova jqassam mill-?did il-?id, i?da pjuttost jiffoka fuq il-?ti?ijiet tal-Ewropej b’mod ?enerali. ?ifri tal-2018 g?all-Bulgarija:

Nefqa totali tal-UE fil-Bulgarija – € 2.169 biljun (ekwivalenti g?al 3.91 % tal-ekonomija Bulgara)
Kontribuzzjoni totali g?all-ba?it tal-UE – € 0.487 biljun (ekwivalenti g?al 0.88 % tal-ekonomija Bulgara)^[1]

Il-flus im?allsa fil-ba?it tal-UE mill-Bulgarija jg?inu biex ji?u ffinanzjati programmi u pro?etti fil-pajji?i kollha tal-UE – b?all-bini ta’ toroq, is-sussidjar ta’ ri?erkaturi u l-?arsien tal-ambjent.^[1]

Organizzazzjoni territorjali

Il-Bulgarija hija stat unitarju. Mis-snin tmenin, in-numru ta' unitajiet ta' ?estjoni territorjali varja minn sebg?a g?al 27. Bejn l-1987 u l-1999, l-istruttura amministrattiva kienet tikkonsisti f'disa' provin?ji (oblasti, singular oblast). ?iet adottata struttura amministrattiva ?dida b'mod parallel mad-de?entralizzazzjoni tas-sistema ekonomika. Jinkludi 27 provin?ja u provin?ja wa?da kapitali metropolitana (Sofia-Grad). I?-?oni kollha jie?du isimhom mill-ibliet kapitali rispettivi tag?hom. Il-provin?ji huma suddivi?i f'265 muni?ipalità. Il-muni?ipalitajiet huma amministrati minn sindki, li huma eletti g?al mandati ta' erba' snin, u minn kunsilli muni?ipali eletti direttament. Il-Bulgarija hija stat ?entralizzat ?afna fejn il-gvernaturi re?jonali huma ma?tura direttament mill-Kunsill tal-Ministri u l-provin?ji u l-muni?ipalitajiet kollha huma fil-bi??a l-kbira dipendenti fuqha g?all-finanzjament.

Il-Bulgarija hija maqsuma f'27 re?jun amministrattiv, flimkien mar-re?jun tal-kapitali Sofia. Min-na?a tag?hom, dawn ir-re?juni huma maqsuma f'264 muni?ipalità. Li tinsab fix-Xlokk tal-Ewropa, il-Bulgarija tippre?enta e?enzjoni varjata ?afna.

Ekonomija

Il-Bulgarija g?andha ekonomija tas-suq miftu? bi d?ul g?oli, fejn is-settur privat jammonta g?al aktar minn 70 % tal-PDG. Minn pajji? fil-bi??a l-kbira agrikolu b'popolazzjoni predominantement rurali fl-1948, sad-disg?inijiet il-Bulgarija kienet ttrasformat f'ekonomija industrijali, bir-ri?erka xjentifika u teknolo?ika fil-qu??ata tal-prijoritajiet tal-infiq tal-ba?it tag?ha. L-ekonomija fil-bi??a l-kbira rkuprat matul perjodu ta' tkabbir mg?a??el bosta snin wara, i?da l-paga medja ta’ 2,072 leva ($1,142) fix-xahar tibqa' l-aktar baxxa fl-UE.

Fl-2003, inkiseb ba?it bilan?jat u l-pajji? beda jkollu surplus is-sena ta' wara. L-ispejje? ammontaw g?al $21.15 biljun u d-d?ul kien $21.67 biljun fl-2017. Il-bi??a l-kbira tan-nefqa pubblika fuq l-istituzzjonijiet tmur g?as-sigurtà. Il-ministeri tad-difi?a, tal-intern u tal-?ustizzja jir?ievu l-akbar sehem mill-ba?it annwali tal-gvern, filwaqt li dawk responsabbli g?all-ambjent, it-turi?mu u l-ener?ija jir?ievu l-inqas fondi. It-taxxi jiffurmaw il-ma??oranza tad-d?ul tal-gvern g?al 30% tal-PGD. Il-Bulgarija g?andha wa?da mill-inqas rati ta' taxxa fuq id-d?ul korporattiv fl-UE, b 'rata fissa ta' 10%. Is-sistema tat-taxxa hija fuq ?ew? livelli. It-taxxa fuq il-valur mi?jud, it-taxxi tas-sisa, it-taxxa korporattiva u t-taxxa fuq id-d?ul personali huma nazzjonali, filwaqt li t-taxxi fuq il-proprjetà, il-wirt u l-vetturi jin?abru mill-awtoritajiet lokali. Il-prestazzjoni ekonomika tajba tal-bidu tas-snin 2000 naqqset id-dejn pubbliku minn 79.6 % fl-1998 g?al 14.1 % fl-2008. Minn dakinhar tela' g?al 22.6 % tal-PGD fl-2022, i?da jibqa' t-tieni l-iktar baxx fl-UE.

I?-?ona ta' ppjanar ta' Yugozapaden hija l-aktar re?jun ?viluppat bi prodott gross domestiku (PPP) per capita ta' $29,816 fl-2018. Tinkludi l-belt kapitali u l-provin?ja tal-madwar ta' Sofia, li wa?edhom ji??eneraw 42% tal-prodott domestiku gross nazzjonali minkejja l-akkomodazzjoni biss 22% tal-popolazzjoni. Il-PDG per capita (f'PPP) u l-g?oli tal-?ajja fl-2019 kienu ta' 53 u 52.8% tal-medja tal-UE (100%), rispettivament. Il-PGD PPP nazzjonali kien stmat g?al $143.1 biljun fl-2016, b'valur per capita ta '$20,116. L-istatistika tat-tkabbir ekonomiku tqis it-tran?azzjonijiet illegali mill-ekonomija informali, li hija l-akbar fl-UE b?ala per?entwal tal-produzzjoni ekonomika. Il-Bank Nazzjonali tal-Bulgarija jo?ro? il-munita nazzjonali, il-lev, li hija marbuta mal-euro b'rata tal-kambju ta' 1.95583 lev g?al kull euro.

Wara bosta snin konsekuttivi ta' tkabbir g?oli, ir-riperkussjonijiet tal-kri?i finanzjarja tal-2007-2008 irri?ultaw fi tnaqqis ta' 3.6 % tal-PDG fl-2009 u ?ieda fil-qg?ad. Tkabbir po?ittiv ?ie restawrat fl-2010, i?da d-dejn bejn il-kumpaniji qabe? $59 biljun, li jfisser li 60% tal-kumpaniji Bulgari kollha kienu dejn re?iproku. Sal-2012, kien ?died g?al $97 biljun, jew 227% tal-PGD. Il-gvern implimenta mi?uri ta' awsterità stretti bl-inkora??iment tal-IMF u l-UE g?al xi ri?ultati fiskali po?ittivi, i?da l-konsegwenzi so?jali ta' dawn il-mi?uri, b?a?-?ieda fl-inugwaljanza fid-d?ul u l-a??ellerazzjoni tal-migrazzjoni 'l barra, kienu "katastrofi?i" skont it-Trade Union Internazzjonali. Konfederazzjoni.

Il-kummer? u l-ekonomija

L-aktar setturi importanti tal-ekonomija tal-Bulgarija fl-2018 kienu l-industrija (23.1%), il-kummer? bl-ingrossa u bl-imnut, it-trasport, l-akkomodazzjoni u s-servizzi tal-ikel (22.6 %), l-amministrazzjoni pubblika, id-difi?a, l-edukazzjoni, is-sa??a tal-bniedem u l-attivitajiet ta’ xog?ol so?jali (14.1 %).^[1]

Il-kummer? fl-UE jammonta g?al 69 % tal-esportazzjonijiet tal-Bulgarija (il-?ermanja 15 %, l-Italja 9 % u r-Rumanija 9 %), filwaqt li barra mill-UE 8 % jmorru fit-Turkija u 3 % fi?-?ina.^[1]

F'termini ta' importazzjonijiet, 64 % ji?u minn Stati Membri tal-UE (il-?ermanja 12 %, l-Italja 8 % u r-Rumanija 7 %), filwaqt li barra mill-UE 10 % ji?u mir-Russja u 6 % mit-Turkija.^[1]

Struttura u setturi

Il-forza tax-xog?ol hija 3.36 miljun ru?, li minnhom 6.8% huma impjegati fl-agrikoltura, 26.6% fl-industrija u 66.6% fis-settur tas-servizzi. L-estrazzjoni tal-metall u l-minerali, il-produzzjoni kimika, il-bini tal-magni, l-azzar, il-bijoteknolo?ija, it-tabakk, l-ippro?essar tal-ikel u r-raffinar ta?-?ejt huma fost l-attivitajiet industrijali ewlenin. It-t?affir fil-minjieri wa?du jimpjega 24,000 ru? u ji??enera madwar 5% tal-PGD tal-pajji?; In-numru ta' impjegati fl-industriji kollha relatati mal-minjieri huwa 120,000. Il-Bulgarija hija l-?ames l-akbar produttur tal-fa?am fl-Ewropa. Id-depo?iti lokali ta' fa?am, ?adid, ram u ?omb huma vitali g?as-setturi tal-manifattura u l-ener?ija. Id-destinazzjonijiet ewlenin g?all-esportazzjonijiet Bulgari barra l-UE huma t-Türkiye, i?-?ina u s-Serbja. ?afna mill-esportazzjonijiet huma prodotti manifatturati, makkinarju, kimi?i, fjuwil u ikel. ?ew? terzi tal-esportazzjonijiet tal-ikel u agrikoli jmorru lejn pajji?i tal-OECD.

Il-produzzjoni tal-qam? ?diedet minn dakinhar, bl-ista?un 2016-2017 irre?istra l-og?la produzzjoni tal-qam? f'g?axar snin. Qam?irrum, xg?ir, ?afur u ross huma wkoll imkabbra. Tabakk orjentali ta 'kwalità huwa u?u? tar-raba' industrijali importanti. Il-Bulgarija hija wkoll l-akbar produttur fid-dinja tal-lavanda u ta?-?ejt tal-ward, it-tnejn li huma u?ati ?afna fil-fwejja?. Fis-settur tas-servizzi, it-turi?mu huwa kontributur sinifikanti g?at-tkabbir ekonomiku. Sofia, Plovdiv, Veliko Tarnovo, ir-resorts kostali Albena, Golden Sands u Sunny Beach u r-resorts tax-xitwa Bansko, Pamporovo u Borovets huma w?ud mill-aktar postijiet li j?uruha nies it-turisti. ?afna mill-vi?itaturi huma Rumeni, Torok, Griegi u ?ermani?i. It-turi?mu ji?i promoss ukoll permezz tas-sistema ta' 100 sit turistiku.

Xjenza u teknolo?ija

L-infiq fuq ir-ri?erka u l-i?vilupp jammonta g?al 0.78% tal-PGD, bil-ma??oranza tal-finanzjament pubbliku g?ar-R&? imur g?all-Akkademja tax-Xjenzi Bulgara (BAS). Kumpaniji privati ??ammontaw g?al aktar minn 73% tan-nefqa fuq lR&D u impjegaw 42% tat-22,000 ri?erkatur tal-Bulgarija fl-2015. Fl-istess sena, il-Bulgarija kklassifikat fid-39 post minn 50 pajji? fl-Indi?i tal-Innovazzjoni Bloomberg, billi kienet l-og?la punte?? fl-edukazzjoni (24) u l-inqas fl-edukazzjoni. manifattura b'valur mi?jud (48th). Il-Bulgarija ?iet ikklassifikata fit-38 post fl-Indi?i tal-Innovazzjoni Globali fl-2023.

Minkejja n-nuqqas ta' fondi, ir-ri?erka fil-kimika, ix-xjenza tal-materjali u l-fi?ika g?adha b'sa??itha. Ir-ri?erka fl-Antartika titwettaq b'mod attiv permezz tal-Ba?i San Kliment Ohridski fuq il-G?ira Livingston fil-Punent tal-Antartika. Is-settur tat-teknolo?ija tal-informazzjoni u l-komunikazzjoni (ICT) ji??enera tlieta fil-mija tal-produzzjoni ekonomika u jimpjega 40,000 sa 51,000 in?inier tas-softwer. Il-pajji? huwa mexxej re?jonali fil-kompjuters ta 'prestazzjoni g?olja: jopera Avitohol, l-aktar superkompjuter b'sa??tu fix-Xlokk tal-Ewropa, u se jospita wie?ed mit-tmien superkompjuters EuroHPC petascale.

Infrastruttura

Is-servizzi tat-telefon huma disponibbli b'mod wiesa' u linja trunk di?itali ?entrali tg?aqqad il-bi??a l-kbira tar-re?juni. Vivacom (BTC) jaqdi aktar minn 90% tal-linji fissi u huwa wie?ed minn tliet operaturi li joffru servizzi mobbli, flimkien ma 'A1 u Telenor. Il-penetrazzjoni tal-internet kienet ta' 69.2% tal-popolazzjoni ta' bejn 16 u 74 sena u 78.9% tad-djar fl-2020.

Il-lokazzjoni ?eografika strate?ika tal-Bulgarija u s-settur tal-ener?ija ?viluppat tag?ha jag?mluha ?entru ewlieni tal-ener?ija Ewropew minkejja li m'g?andhiex depo?iti sinifikanti ta' fjuwils fossili. L-impjanti tal-ener?ija termali ji??eneraw 48.9% tal-elettriku, segwiti mill-ener?ija nukleari mir-reatturi Kozloduy (34.8%) u sorsi rinnovabbli (16.3%). It-tag?mir g?at-tieni impjant tal-ener?ija nukleari f'Belene ?ie akkwistat, i?da d-destin tal-pro?ett g?adu in?ert. Il-kapa?ità installata tammonta g?al 12,668 MW, li tippermetti lill-Bulgarija taqbe? id-domanda domestika u tesporta l-ener?ija.

In-netwerk nazzjonali tal-awtostradi g?andu tul totali ta' 19,512 kilometru (12,124 mi), li minnhom 19,235 kilometru (11,952 mi) huma pavimentati. Il-ferroviji huma mezz importanti ta' trasport tal-merkanzija, g?alkemm it-toroq i?orru proporzjon dejjem akbar ta' merkanzija. Il-Bulgarija g?andha 6,238 kilometru (3,876 mi) ta' ferroviji, b'kollegamenti ferrovjarji disponibbli g?ar-Rumanija, it-Turkija, il-Gre?ja u s-Serbja, u ferroviji express li jservu rotot diretti lejn Kyiv. Sofia hija ?-?entru tal-ivvja??ar bl-ajru tal-pajji?, filwaqt li Varna u Burgas huma l-portijiet ewlenin tal-kummer? bil-ba?ar.

Demografija

Skont l-istima uffi?jali tal-gvern g?all-2022, il-popolazzjoni tal-Bulgarija tikkonsisti f'6,447,710 ru?, minn 6,519,789 fl-a??ar ?ensiment uffi?jali fl-2021. Il-ma??oranza tal-popolazzjoni, 72.5%, tg?ix f'?oni urbani. Fl-2019, Sofia hija l-aktar ?entru urban popolat b'1,241,675 ru?, segwita minn Plovdiv (346,893), Varna (336,505), Burgas (202,434) u Ruse (142,902). Il-Bulgari huma l-grupp etniku ewlieni u jiffurmaw 84.6% tal-popolazzjoni. Il-minoranzi Torok u Roma jirrappre?entaw 8.4 u 4.4%, rispettivament; Madwar 40 minoranza i?g?ar jiffurmaw 1.3%, u 1.3% ma jidentifikawx ma 'grupp etniku. Il-minoranza Roma ?afna drabi hija sottovalutata fid-dejta ta?-?ensiment u tista' tirrappre?enta sa 11 % tal-popolazzjoni. Id-densità tal-popolazzjoni hija 55-60 g?al kull kilometru kwadru (l-a??ar sena 2023), kwa?i nofs il-medja tal-Unjoni Ewropea.

?afna tfal jitwieldu minn nisa mhux mi??ew?in. Fl-2024, ir-rata medja tal-fertilità totali (TFR) fil-Bulgarija kienet ta' 1.59 tifel/tifla g?al kull mara, ?ieda ?g?ira minn 1.56 fl-2018, u ferm og?la mill-baxx storiku ta' 1.1 fl-1997, i?da xorta ta?t ir-rata ta' sostituzzjoni ta' 2.1 u konsiderevolment ta?t il-livell baxx storiku ta' 1.1 fl-1997. massimu storiku ta' 5.83 tifel g?al kull mara fl-1905. Il-Bulgarija g?alhekk g?andha wa?da mill-eqdem popolazzjonijiet fid-dinja, b'età medja ta' 43 sena. Barra minn hekk, terz tad-djar kollha huma mag?mula minn persuna wa?da u 75.5% tal-familji m'g?andhomx tfal ta?t is-16-il sena. Ir-rati tat-twelid li jirri?ultaw huma fost l-aktar baxxi fid-dinja filwaqt li r-rati tal-imwiet huma fost l-og?la.

Il-Bulgarija g?andha punte?? g?oli fl-ugwaljanza bejn is-sessi, u tinsab fit-18-il post fir-Rapport Globali dwar id-Diskrepanza bejn is-Sessi tal-2018. Fl-2021, l-a?enzija tar-ri?erka tas-suq Reboot Online kklassifikat lill-Bulgarija b?ala l-a?jar pajji? Ewropew g?an-nisa biex ja?dmu. Il-Bulgarija g?andha l-og?la proporzjon ta' ri?erkaturi nisa fl-ICT fl-UE, kif ukoll it-tieni l-og?la proporzjon ta' nisa fis-settur tat-teknolo?ija b’44.6 % tal-forza tax-xog?ol.

Gruppi etni?i fil-Bulgarija (?ensiment tal-2021)

Bulgari (84.57%)
Torok Bulgari (8.40%)
Romanis (4.41%)
O?rajn (1.31%)
Mhux iddikjarat (1.31%)

Edukazzjoni

L-istudenti Bulgari kienu fost l-og?la punte?? fid-dinja f'termini ta' qari fl-2001, b'rendiment a?jar mill-kontropartijiet Kanadi?i u ?ermani?i tag?hom; Sal-2006, il-punte??i tal-qari, tal-matematika u tax-xjenza kienu naqsu. Sal-2018, l-istudji tal-Programm g?all-Valutazzjoni tal-Istudenti Internazzjonali sabu li 47% tal-istudenti tad-disa’ grad kienu funzjonalment illitterati fil-qari u x-xjenza. Il-litteri?mu ba?iku medju jibqa' g?oli g?al 98.4% ming?ajr differenzi sinifikanti bejn is-sessi. Il-Ministeru tal-Edukazzjoni u x-Xjenza jiffinanzja parzjalment skejjel pubbli?i, kulle??i u universitajiet, jistabbilixxi kriterji g?all-kotba u jissorvelja l-pro?ess tal-pubblikazzjoni. L-edukazzjoni fl-iskejjel pubbli?i primarji u sekondarji hija b'xejn u obbligatorja. Il-pro?ess ikopri 12-il grad, li fihom il-gradi minn wie?ed sa tmienja huma primarji u l-gradi disg?a sat-tnax huma fil-livell sekondarju. L-edukazzjoni og?la tikkonsisti fi grad ta' ba?ellerat ta' 4 snin u grad ta' master ta' sena. L-istituzzjoni ta' edukazzjoni og?la fl-og?la grad fil-Bulgarija hija l-Università ta' Sofia.

Universitajiet

Fil-Bulgarija hemm 52 università.

L-universitajiet pubbli?i tar-ri?erka huma dawk li huma ffinanzjati mill-istat u jiffokaw fuq il-kwalità tar-ri?ultati tar-ri?erka tag?hom.

Lingwa

Il-Bulgaru huwa l-unika lingwa bi status uffi?jali. Jappartjeni g?all-grupp ta’ lingwi Slavi i?da g?andu g?add ta' pekuljaretajiet grammatikali li jiddistingwuh minn lingwi Slavi o?ra: dawn jinkludu morfolo?ija verbali kumplessa (li tikkodifika wkoll distinzjonijiet fl-evidenza), in-nuqqas ta' ka?ijiet nominali u infiniti, u l- u?u ta' artikolu definit b'suffiss.

Reli?jon

Il-Bulgarija hija stat sekulari bil-libertà tar-reli?jon garantita mill-kostituzzjoni, i?da l-Kristjane?mu Ortodoss tal-Lvant huwa indikat b?ala r-reli?jon tradizzjonali tal-pajji?. Madwar ?ew? terzi tal-Bulgari jidentifikaw b?ala Kristjani Ortodossi tal-Lvant. Il-Knisja Ortodossa Bulgara kienet l-ewwel knisja minbarra l-Erba’ Patrijarkati Antiki tal-Knisja Ortodossa tal-Lvant—f’Kostantinopli, Lixandra, Antijokja, u ?erusalemm—u l-ewwel knisja nazzjonali li kisbet status awto?efali fl-927 AD. C. Il-Patrijarkat Bulgaru g?andu 12-il djo?esi u aktar minn 2000 sa?erdot.

Il-Musulmani huma t-tieni l-akbar komunità reli?ju?a, li jiffurmaw madwar 10% tal-kompo?izzjoni reli?ju?a ?enerali tal-Bulgarija. St?arri? tal-2011 fuq 850 Musulman fil-Bulgarija sab li 30% sej?u lilhom infushom reli?ju?i profondament u 50% sempli?ement reli?ju?i. Skont l-istudju, xi tag?lim reli?ju?, b?all-funeral I?lamiku, ?ie tradizzjonalment inkorporat u pprattikat ?afna, filwaqt li o?rajn importanti huma inqas osservati, b?at-talb Musulman jew l-astensjoni milli tixrob l-alko?ol, tiekol majjal, u koabitazzjoni.

Reli?jonijiet ewlenin o?ra huma l-Kattoli?i?mu Ruman u l-?udai?mu, li l-istorja tag?hom fil-Bulgarija tmur lura g?all-bidu tal-Medju Evu, il-Knisja Appostolika Armena, u diversi denominazzjonijiet Protestanti, kollha jirrappre?entaw madwar 2% tal-popolazzjoni tal-Bulgarija. Numru dejjem jikber ta’ Bulgari huma irreli?ju?i jew mhux affiljati ma’ xi reli?jon, per?entwal li ilu jikber b'rata mg?a??la matul l-a??ar 20 sena, minn 3.9% fl-2001, g?al 9.3% fl-2011 u 15.9% fl-2021.

Skont l-a??ar ?ensiment tal-2021, id-denominazzjonijiet reli?ju?i tal-popolazzjoni huma dawn li ?ejjin: Kristjani (71.5%), I?lami?i (10.8%), reli?jonijiet o?ra (0.1%). Barra minn hekk, 12.4% ma kienu affiljati ma' ebda reli?jon jew ma' rrispondewx.

Kultura

Mu?ew Arkeolo?iku Nazzjonali ta' Bulgarija

Il-kultura Bulgara kontemporanja tg?aqqad il-kultura formali li g?enet biex tin?oloq kuxjenza nazzjonali lejn tmiem il-?akma Ottomana mat-tradizzjonijiet folkloristi?i antiki. Element essenzjali tal-folklor Bulgaru huwa n-nar, u?at biex ike??i l-ispirti ??iena u l-mard. ?afna minnhom huma personifikati b?ala s?a?ar, filwaqt li ?lejjaq o?ra b?al zmey u samodiva (veela) huma gwardjani benevolenti jew tricksters ambivalenti. Xi ritwali kontra l-ispirti ??iena baqg?u ?ajjin u g?adhom ipprattikati, l-aktar kukeri u survakari. Martenitsa hija wkoll i??elebrata ?afna. In-nestinarstvo, ?fin tan-nar ritwali ta' ori?ini Thracian, huwa inklu? fil-lista tal-Wirt Kulturali Intan?ibbli tal-UNESCO. Disa 'o??etti stori?i u naturali huma Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO: Park Nazzjonali ta' Pirin, Riserva Naturali ta' Sreburna, Madara Horseman, oqbra Thracian f'Sveshtari u Kazanlak, Monasteru ta' Rila, Knisja Boyana, Knejjes tal-grotta ta' Ivanovo u l-belt antika ta' Nesebar. Il-Monasteru ta' Rila ?ie stabbilit minn San ?wann ta' Rila, il-qaddis patrun tal-Bulgarija, li ?ajtu kienet is-su??ett ta' bosta rakkonti letterarji sa minn ?minijiet medjevali.

It-twaqqif tal-iskejjel letterarji ta' Preslav u Ohrid fis-seklu 10 huwa asso?jat ma' perjodu tad-deheb fil-letteratura Bulgara matul il-Medju Evu. L-enfasi tal-iskejjel fuq l-Iskrittura Kristjana g?amlet l-Imperu Bulgaru ?entru tal-kultura Slava, u ?abet lis-Slavi ta?t l-influwenza tal-Kristjane?mu u pprovdiethom b'lingwa miktuba. L-alfabett tieg?u, l-iskrittura ?irillika, ?ie ?viluppat mill-Iskola Letterarja Preslav. L-Iskola Letterarja Tarnovo, min-na?a l-o?ra, hija asso?jata ma' età tal-fidda ta' letteratura definita minn manuskritti ta' kwalità g?olja fuq temi stori?i jew misti?i ta?t id-dinastiji Asen u Shishman. Bosta kapolavuri letterarji u artisti?i ?ew meqruda mir-reb?iet Ottomani, u l-attivitajiet artisti?i ma qamux mill-?did qabel ir-Rinaxximent Nazzjonali fis-seklu 19. Ix-xog?ol enormi ta' Ivan Vazov (1850-1921) kopra l-?eneri kollha u mess l-aspetti kollha tas-so?jetà Bulgara, qabbad xog?lijiet ta' qabel il-Liberazzjoni mal-letteratura tal-istat li g?adu kif ?ie stabbilit. Xog?lijiet ta' wara notevoli huma Bay Ganyo ta' Aleko Konstantinov, il-poe?ija Nietzschean ta' Pencho Slaveykov, il-poe?ija Simbolista ta' Peyo Yavorov u Dimcho Debelyanov, ix-xog?lijiet ispirati mill-Marxist ta' Geo Milev u Nikola Vaptsarov, u r-rumanzi realisti so?jalisti ta' Dimitar Dimov u Dimitar Talev. Tzvetan Todorov huwa awtur kontemporanju notevoli, filwaqt li Elias Canetti, imwieled il-Bulgarija, ing?ata l-Premju Nobel g?al-Letteratura fl-1981.

Il-wirt tal-arti vi?iva reli?ju?a jinkludi affreski, murals u ikoni, ?afna minnhom prodotti mill-Iskola tal-Arti ta' Tarnovo medjevali. B?al-letteratura, ma kienx qabel ir-Rinaxximent Nazzjonali li l-arti vi?iva Bulgara bdiet ter?a' tqajjem. Zahari Zograf kien pijunier tal-arti vi?iva fl-era ta' qabel il-Liberazzjoni. Wara l-?elsien, Ivan Mrkvi?ka, Anton Mitov, Vladimir Dimitrov, Tsanko Lavrenov u Zlatyu Boyadzhiev introdu?ew stili u kontenut aktar ?odda, li juru pajsa??i ta' r?ula Bulgari, bliet antiki u temi stori?i. Christo huwa l-aktar artist Bulgaru famu? tas-seklu 21, mag?ruf g?all-installazzjonijiet tieg?u fuq barra.

Il-mu?ika folk hija bil-bosta l-arti tradizzjonali l-aktar mifruxa u ?viluppat bil-mod matul is-sekli b?ala fu?joni ta' tonalitajiet u modi mil-Lvant Imbieg?ed, il-Lvant, il-Knisja Ortodossa tal-Lvant medjevali u l-Ewropa tal-Punent standard. Il-mu?ika folkloristika Bulgara g?andha ?oss distintiv u tu?a firxa wiesg?a ta' strumenti tradizzjonali, b?al gadulka, gaida, kaval u tupan. Karatteristika distintiva hija l-tempo ritmiku esti?, li m'g?andux ekwivalenti fil-bqija tal-mu?ika Ewropea. Il-Kor Vokali tan-Nisa tat-Televi?joni tal-Istat reba? Grammy Award fl-1990 g?all-wirjiet tag?hom tal-mu?ika folkloristika Bulgara. Il-kompo?izzjoni mu?ikali bil-miktub tmur lura g?ax-xog?lijiet ta' Yoan Kukuzel (c.?1280–1360), i?da l-mu?ika klassika moderna bdiet b'Emanuil Manolov, li kkompona l-ewwel opra Bulgara fl-1890. Is-sinfonija kompliet arrikkita minn Pancho Vladigerov u Petko Staynov, ballet u l-opra, li l-kantanti Ghena Dimitrova, Boris Christoff, Ljuba Welitsch u Nicolai Ghiaurov g?ollew g?al livell ta' klassi dinjija. L-artisti Bulgari reb?u tif?ir f’?eneri o?ra b?all-electropop (Mira Aroyo), il-jazz (Milcho Leviev), u t-ta?litiet tal-jazz-folk (Ivo Papazov).

Ir-Radju Nazzjonali Bulgaru, bTV u l-gazzetti Trud, Dnevnik u 24 Chasa huma w?ud mill-akbar mezzi tal-midja nazzjonali. Fil-bidu tas-snin 2000, il-midja Bulgara kienet deskritta b?ala ?eneralment imparzjali fir-rappurtar tag?ha u l-midja stampata ma kellha l-ebda restrizzjonijiet legali. Minn dakinhar, il-libertà tal-istampa marret g?all-ag?ar sal-punt li l-Bulgarija tinsab fil-111-il post globalment fl-Indi?i Dinji tal-Libertà tal-Istampa, ta?t il-membri kollha tal-Unjoni Ewropea u l-istati kandidati. Il-gvern iddevja fondi tal-UE lejn mezzi tal-midja simpati?i u tix?im lil o?rajn biex ikunu inqas kriti?i dwar kwistjonijiet problemati?i, filwaqt li ?diedu l-attakki fuq ?urnalisti individwali. Il-kollu?joni bejn il-politi?i, l-oligarki u l-midja hija mifruxa.

Il-k?ina Bulgara hija simili g?al dik ta' pajji?i Balkani o?ra u turi influwenzi qawwija Torok u Griegi. Jogurt, lukanka, banitsa, insalata shopska, lyutenitsa u kozunak huma fost l-aktar ikel lokali mag?ruf. Il-konsum tal-la?am huwa inqas mill-medja Ewropea, min?abba l-preferenza kulturali g?al varjetà wiesg?a ta' insalati. Il-Bulgarija kienet it-tieni l-akbar esportatur tal-inbid fid-dinja sal-1989, i?da minn dakinhar tilfet dik il-po?izzjoni. Il-?sad tal-2016 ipprodu?a 128 miljun litru inbid, li minnhom 62 miljun ?ew esportati prin?ipalment lejn ir-Rumanija u l-Polonja. Mavrud, Rubin, Shiroka melnishka, Dimiat u Cherven Misket huma l-g?eneb tipiku u?at fl-inbid Bulgaru. Rakia huwa brandy tal-frott tradizzjonali li kien ikkunsmat fil-Bulgarija sa mis-seklu 14.

Sports

Il-Bulgarija dehret fl-ewwel Log?ob Olimpiku modern fl-1896, meta kienet rappre?entata mill-?innasta Charles Champaud. Minn dakinhar, l-atleti Bulgari reb?u 55 midalja tad-deheb, 90 tal-fidda u 85 tal-bron?, u kklassifikaw fil-25 post fit-tabella tal-midalja ta' kull ?mien. Weightlifting huwa sport Bulgaru karatteristika. Il-kow? Ivan Abadzhiev ?viluppa pratti?i ta' ta?ri? innovattivi li pprodu?ew ?afna ?ampjins Bulgari tad-dinja u Olimpi?i fil-weightlifting sa mis-snin tmenin atleti Bulgari e??ellaw ukoll fil-lotta, il-boxing, il-?innastika, il-volleyball u t-tennis. Stefka Kostadinova hija d-detentur tar-rekord dinji attwali fil-qab?a g?olja tan-nisa b'2.09 metri (6 ft 10 in), miksub matul il-Kampjonati tad-Dinja tal-1987 Grigor Dimitrov huwa l-ewwel tennista Bulgaru fl-Awt 3 tal-klassifika ATP.

Il-futbol huwa l-aktar sport popolari fil-pajji? b'mar?ni sostanzjali. L-aqwa prestazzjoni tat-tim nazzjonali tal-futbol kienet semi-finali fit-Tazza tad-Dinja tal-FIFA tal-1994, meta t-tim kien immexxi mill-attakkant Hristo Stoichkov. Stoichkov huwa l-aktar plejer Bulgaru ta' su??ess ta' kull ?mien; Huwa ng?ata l-Istiva tad-Deheb u l-Ballun tad-Deheb u kien meqjus b?ala wie?ed mill-aqwa fid-dinja waqt li kien jilg?ab ma' FC Barcelona fis-snin 90 u CSKA u Levski, it-tnejn ibba?ati f’Sofia, huma l-aktar klabbs ta' su??ess fuq livell nazzjonali u rivali li ilhom g?al ?mien twil. Ludogorets huwa notevoli li g?adda mir-raba' divi?joni lokali g?all-fa?i tal-gruppi tal-UEFA Champions League 2014–2015 f'disa' snin biss. Ikklassifikat fid-39 post fl-2018, huwa l-klabb Bulgaru bl-og?la klassifika fil-UEFA

belt l-aktar popolata

Sofija (София)
Plovdiv (Пловдив)
Varna (Варна)
Burgas (Бургас)
Burgas (Бургас)
Ruse (Русе)
Stara Zagora (Стара Загора)
Stara Zagora (Стара Загора)
Stara Zagora (Стара Загора)
Pleven (Плевен)
Sliven (Сливен)
Dobrich (Добрич)
Shumen (Шумен)
Pernik (Перник)
Pernik (Перник)
Jaskovo (Хасково)
Jaskovo (Хасково)
Yambol (Я?мбол)
Pazardzhik (Пазарджик)
Pazardzhik (Пазарджик)
Blagóevgrad (Благо?евград)
Veliko Tarnovo (Велико Търново)
Vratsa (Враца)
Gabrovo (Габрово)
Asenovgrad (Асеновград)
Asenovgrad (Асеновград)
Asenovgrad (Асеновград)
Vidin (Видин)
Kazanlak (Казанлък)
Kiustendil (Кюстендил)
Kardzhali (Кърджали)
Montana (Монтана)
Dimitrovgrad (Димитровград)
Targóvishte (Търговище)
Lovech (Ловеч)
Silistra (Силистра)
Dupnitsa (Дупница)
Svishtov (Свищов)
Razgrad (Разград)
Razgrad (Разград)
Gorna Oriajovitsa (Горна Оряховица)
Pétrich (П?трич)
Sandanski (Санда?нски)
Sandanski (Санда?нски)
Samokov (Самоков)
Sevlievo (Севлиево)
Lom (Лом)
Karlovo (Карлово)
Velingrad (Велинград)
Nova Zagora (Нова Загора)
Troyan (Троян)
Aytos (Айтос)
Botevgrad (Ботевград)
Peshtera (Пещера)
Jarmanli (Харманли)
Karnobat (Карнобат)
Svilengrad (Свиленград)
Panaguiúrishte (Панагюрище)

Gallerja

Provin?ja ta' Haskovo
Gradets, Galata
Kom Pic (връх Ком)
Kalotina/Калотина
Kalotina/Калотина
Godech/Годеч
Strezimirovci/Стрезимировци
Blagoevgrad/Blagóevgrad/Благо?евград
Jerma (?ерма)/Erma (Ерма)
Osogovska Planina / Muntajna Osogovska
Monasteru ta' Rila (Рила)

?oloq esterni

Referenzi

^ ^a ^b ^? ^d ^e ^f ^? ^g ^g? ^h ^? ⁱ ^ie ^j Bulgarija, europa.eu

[EU-1] ? ^d ^e ^f ^? ^g ^g? ^h ^? ⁱ ^ie ^j Bulgarija, europa.eu

[1]

a ? d ? m Pajji?i fl-Ewropa
Stati sovrani	Albanija · Andorra · Armenja · Awstrija · A?erbaj?an · Bel?ju · Belarussja · Bo?nija-?erzegovina · Bulgarija · ?ekja · ?ipru · Danimarka · Estonja · Finlandja · Franza · Georgia · ?ermanja · Gre?ja · Irlanda · Italja · I?landa · Ka?akistan · Kroazja · Latvja · Liechtenstein · Litwanja · Lussemburgu · Ma?edonja ta' Fuq · Malta · Moldova · Monaco · Montenegro · Norve?ja · Pajji?i l-Baxxi · Polonja · Portugall · Renju Unit · Rumanija · Russja · San Marino · Serbja · Slovakkja · Slovenja · Spanja · Turkija · Ukrajna · Ungerija · Vatikan · ?vezja · ?vizzera
Stati b'rikonoxximent limitat	Abka?ja · Kosovo · Nagorno-Karabakh · Ossezja t'Isfel · Repubblika Torka tat-Tramuntana ta' ?ipru · Transnistrija

眼皮为什么会跳	皮肤瘙痒症用什么药	fl是什么	透析是什么	葡萄不能和什么一起吃
做宫腔镜检查需要提前做什么准备	猫咪取什么名字好听	脱发严重是什么原因	1985年什么命	高密度脂蛋白偏高是什么原因
666代表什么意思	顺钟向转位是什么意思	血氧低吃什么提高的快	什么是磁场	河南有什么市
老放臭屁是什么原因	胃发胀是什么原因	干净的什么	什么是安全期	山见念什么

nautical什么牌子hcv8jop4ns9r.cn	sm什么意思hcv8jop5ns2r.cn	蝴蝶是什么意思helloaicloud.com	冬天怕冷夏天怕热是什么体质hcv7jop7ns3r.cn	遇上方知有什么意思hcv8jop7ns3r.cn
7月29号是什么日子hcv9jop5ns5r.cn	感冒嗓子哑了吃什么药hcv8jop6ns9r.cn	副市长是什么级别hcv9jop2ns9r.cn	腰无力是什么原因hcv9jop2ns0r.cn	姨妈少是什么原因怎么办hcv7jop4ns5r.cn
减肥应该吃什么hcv8jop4ns6r.cn	身体发凉是什么原因wzqsfys.com	脑梗吃什么水果好wzqsfys.com	15年婚姻是什么婚hcv9jop3ns2r.cn	18点是什么时辰hcv9jop5ns8r.cn
二加一笔是什么字hcv7jop9ns5r.cn	阴虚火旺有什么表现症状hcv9jop7ns5r.cn	太五行属什么hcv8jop0ns2r.cn	高血压能吃什么hcv7jop6ns5r.cn	印堂跳动是什么预兆hcv7jop6ns5r.cn